مصطفی نباتی‌نژاد، رئیس مرکز پژوهش‌های شورای شهر اصفهان، در حاشیه نمایشگاه فن‌نما هشدار داد که اصفهان در حوزه شهر هوشمند از جهان عقب افتاده و باید به‌سوی مفهوم «شهر کوانتومی» حرکت کند. او با تأکید بر سیاست‌های داده‌محور و مشارکت‌محور، خواستار تقویت گفتمان علمی درباره شهر کوانتومی و همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان شد. این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که اصفهان هنوز در بسیاری از حوزه‌های شهر هوشمند با چالش‌های جدی روبه‌روست.
هشداری که باید جدی گرفته شود
مصطفی نباتی‌نژاد، رئیس مرکز پژوهش‌های شورای شهر اصفهان، در حاشیه برگزاری نمایشگاه فن‌نما و اتوکام حرف‌هایی زد که شاید برای برخی تلخ باشد، اما باید شنیده شود. او گفت: «در حوزه شهر هوشمند از جهان عقب افتاده‌ایم. فاصله ما با استانداردهای جهانی قابل‌توجه است.»
این اعتراف مهم است. در جامعه‌ای که معمولاً مدیران ترجیح می‌دهند از دستاوردها و موفقیت‌ها بگویند، شنیدن چنین هشداری نشان می‌دهد که حداقل برخی از مسئولان به واقعیت‌ها آگاه هستند. اما سؤال اصلی این است: این آگاهی به عمل تبدیل می‌شود یا نه؟
از شهر هوشمند تا شهر کوانتومی
نباتی‌نژاد فراتر از این رفت و هشدار داد: «مفاهیم در حال تغییرند؛ جهان از شهر هوشمند به‌سوی شهر کوانتومی در حال حرکت است و ما نیز باید این گذار مفهومی را درک کنیم.»
شهر کوانتومی؟ این مفهوم برای بسیاری از ما ناآشنا است. در حالی که اصفهان هنوز با مفهوم شهر هوشمند دست‌وپنجه نرم می‌کند، جهان به سراغ نسل بعدی رفته است. شهر کوانتومی به شهری اطلاق می‌شود که از فناوری‌های پیشرفته‌تر مانند محاسبات کوانتومی، هوش مصنوعی پیشرفته و اینترنت اشیای نسل جدید استفاده می‌کند.
نباتی‌نژاد پرسید: «در فضای آکادمیک و گفتمان نخبگانی کشور تا چه اندازه درباره شهر کوانتومی صحبت می‌شود؟» و خودش پاسخ داد: «متأسفانه این گفتمان هنوز در سطح مطلوبی در جامعه علمی و مدیریتی ما شکل نگرفته است.»
این یک مشکل بزرگ است. اگر در سطح آکادمیک و علمی درباره این موضوعات صحبت نمی‌شود، چگونه انتظار داریم که در سطح اجرایی اتفاق بیفتد؟
داده‌محوری؛ پایه‌ای که هنوز سست است
نباتی‌نژاد درباره رویکرد مرکز پژوهش‌ها توضیح داد: «دو سیاست اصلی ما، یعنی داده‌محوری و مشارکت‌محوری، امروز در قالب پلتفرم‌های هوشمند به هم می‌رسند.»
او تأکید کرد که داده‌ها بنیان تصمیم‌گیری علمی و دقیق در مدیریت شهری هستند. این حرف درست است، اما واقعیت این است که بسیاری از تصمیمات شهری در ایران هنوز بر اساس داده نیست. بر اساس تجربه شخصی، احساسات یا حتی فشارهای سیاسی.
نباتی‌نژاد گفت: «داده‌محوری نیازمند ابزار و زیرساخت فناورانه است و توسعه پلتفرم‌های هوشمند در همین مسیر انجام می‌شود.» اما پرسش این است: آیا شهرداری اصفهان این زیرساخت‌ها را دارد؟ آیا داده‌های جمع‌آوری شده دقیق، به‌روز و قابل اتکا هستند؟
مشارکت‌محوری؛ از شعار تا عمل
بخش دیگر رویکرد مرکز پژوهش‌ها، مشارکت‌محور بودن است. نباتی‌نژاد با اشاره به نمایشگاه فن‌نما گفت: «این نمایشگاه که با رویکرد مشارکت‌محور برگزار می‌شود، یکی از ابزارهای مؤثر برای تحقق این سیاست است.»
او درباره الگوی تلسکوپی مشارکت شهری توضیح داد: «ما از شهربان و شهروندی به‌سوی شهریاری حرکت می‌کنیم و شهریاران امروز، همان شرکت‌های دانش‌بنیان و فناورانی هستند که می‌توانند با ایده‌های نو، یار و همراه شهر باشند.»
این رویکرد درست است. شهرداری‌ها نمی‌توانند به تنهایی همه مشکلات شهری را حل کنند. آن‌ها به همکاری بخش خصوصی، شرکت‌های دانش‌بنیان و شهروندان نیاز دارند. اما مشارکت واقعی نیازمند فرهنگ، ساختار و پشتیبانی مالی است.
سؤال این است: آیا شهرداری اصفهان واقعاً آماده است تا با شرکت‌های دانش‌بنیان همکاری کند؟ آیا سازوکارهای لازم برای این همکاری وجود دارد؟ آیا شهرداری حاضر است ریسک کار با استارتاپ‌ها و شرکت‌های نوپا را بپذیرد؟
نمایشگاه فن‌نما؛ بستری برای تعامل
نباتی‌نژاد تأکید کرد که مرکز پژوهش‌ها در سه سال گذشته به‌عنوان عضو شورای سیاست‌گذاری نمایشگاه فن‌نما، بر استمرار این رویداد پافشاری کرده است. او افزود: «ترکیب فن‌نما با نمایشگاه اتوکام نیز به غنای این رویداد افزوده و مسیر هم‌افزایی میان حوزه‌های فناوری، مدیریت شهری و بخش خصوصی را هموار کرده است.»
نمایشگاه‌هایی مانند فن‌نما می‌توانند بستری برای ارتباط میان شهرداری و شرکت‌های فناور باشند. اما نمایشگاه به تنهایی کافی نیست. باید پیگیری‌های جدی، قراردادهای واقعی و اجرای پروژه‌های مشترک وجود داشته باشد.
اصفهان؛ ظرفیت‌های بی‌نظیر، نتایج محدود
نباتی‌نژاد اشاره کرد: «اگرچه اصفهان ظرفیت‌های انسانی و علمی بی‌نظیری دارد، اما باید با درک این تحول مفهومی، مسیر توسعه فناورانه خود را بازتعریف کند.»
این حرف کاملاً درست است. اصفهان یکی از قطب‌های علمی و فناوری ایران است. دانشگاه‌های معتبر، شرکت‌های دانش‌بنیان، نیروی انسانی متخصص، همه در اصفهان هستند. اما چرا این ظرفیت‌ها به نتیجه تبدیل نمی‌شوند؟
شاید به دلیل ضعف در مدیریت، کمبود بودجه، فقدان ساختارهای لازم، یا عدم هماهنگی میان نهادهای مختلف. شاید هم به دلیل اینکه فرهنگ نوآوری و ریسک‌پذیری در سیستم اداری ما ضعیف است.
رویای شهر کوانتومی؛ واقع‌بینانه یا خیال‌پردازانه؟
حالا بیایید واقع‌بین باشیم. صحبت از شهر کوانتومی در شرایطی که اصفهان هنوز با مسائل اولیه شهر هوشمند دست‌وپنجه نرم می‌کند، شاید کمی زودرس باشد. اما از طرفی، داشتن چشم‌انداز بلندمدت و آگاهی از روندهای جهانی ضروری است.
نباتی‌نژاد درست می‌گوید که ما نباید منتظر بمانیم تا کاملاً از قافله جهانی عقب بیفتیم. باید از همین حالا برنامه‌ریزی کنیم، گفتمان علمی ایجاد کنیم، و زیرساخت‌های لازم را فراهم کنیم.
اما این نیازمند چند چیز است:
- سرمایه‌گذاری جدی در زیرساخت‌های فناوری
- ایجاد گفتمان علمی در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی درباره شهر کوانتومی
- همکاری واقعی میان شهرداری، دانشگاه‌ها و بخش خصوصی
- تغییر فرهنگ سازمانی به سمت نوآوری و ریسک‌پذیری
- برنامه‌ریزی بلندمدت که فراتر از دوره‌های مدیریتی باشد
نگاهی به آینده
نباتی‌نژاد در پایان ابراز امیدواری کرد که با تثبیت این رویکرد، رویدادهای علمی و فناورانه شهر مانند رویداد شیخ بهایی نیز به‌صورت هم‌افزا برگزار شوند تا اصفهان بتواند جایگاه خود را در گفتمان ملی و جهانی شهر هوشمند و کوانتومی بازیابد.
این امیدواری خوب است، اما تحقق آن نیازمند عمل است. اصفهان توانایی بازیابی جایگاه خود را دارد، اما این اتفاق به‌خودی‌خود نمی‌افتد. نیاز به تصمیم‌گیری قاطع، سرمایه‌گذاری هوشمندانه، و پیگیری جدی دارد.
هشدار نباتی‌نژاد مهم است و باید جدی گرفته شود. اصفهان نباید اجازه دهد که فاصله‌اش با جهان بیشتر شود. اما گام نخست، پذیرش واقعیت است. گام بعدی، برنامه‌ریزی دقیق و اجرای جدی. امیدواریم که اصفهان بتواند این مسیر را با موفقیت طی کند.
دیدگاه شما