مسئولان کاشمر در مراسم آغاز عملیات پروژه FTTH (فیبر تا خانه) اعلام کردند که این شهر تا پایان امسال به عنوان اولین شهر کاملاً هوشمند ایران معرفی خواهد شد. پروژه با اعتبار بیش از یک هزار میلیارد تومان، قرار است بیش از ۱۳۰ کیلومتر فیبرنوری را در کاشمر پیاده‌سازی کند و فیبر تا داخل منازل مردم کشیده شود. اما سؤال اصلی این است: آیا نصب فیبرنوری به‌تنهایی می‌تواند یک شهر را کاملاً هوشمند کند یا این ادعا زودهنگام و بیش از حد خوش‌بینانه است؟
وعده‌ای بزرگ برای شهری کوچک
کاشمر، شهری با جمعیت حدود ۹۰ هزار نفر در خراسان رضوی، قرار است تا پایان سال ۱۴۰۴ به «اولین شهر کاملاً هوشمند ایران» تبدیل شود. این ادعا در مراسم آغاز عملیات پروژه FTTH (فیبر تا خانه) توسط مجتبی قلی‌زاده، عضو کمیسیون تحول دیجیتال کشور، مطرح شد.
او گفت: «شهروندان این شهر به زودی و به‌طور کامل از یکی از بزرگ‌ترین نعمت‌های فناوری در عصر حاضر، یعنی هوشمندسازی و هوش مصنوعی، بهره‌مند خواهند شد.»
این وعده بزرگ است. اما بیایید واقع‌بین باشیم: آیا نصب فیبرنوری به‌تنهایی می‌تواند یک شهر را کاملاً هوشمند کند؟
فیبرنوری؛ ضروری اما نه کافی
بی‌شک، فیبرنوری یک زیرساخت حیاتی برای هر شهر هوشمند است. بدون اینترنت پرسرعت و پایدار، بسیاری از خدمات هوشمند قابل اجرا نیستند. فیبرنوری مزایای زیادی دارد:
- سرعت بالا: انتقال داده با سرعت بسیار بالا
- امنیت: کمتر در معرض نفوذ و استراق سمع
- پهنای باند بالا: قابلیت انتقال حجم زیادی از داده به‌صورت همزمان
- کاهش مصرف انرژی: نسبت به سیم‌های مسی مصرف انرژی کمتری دارد
- دوام بیشتر: هزینه نگهداری کمتری دارد
اصغر کوهسرخی، شهردار کاشمر، فیبرنوری را «زیرساختی برای شهر هوشمند، کلان داده‌ها و اینترنت ۵G» معرفی کرد. این درست است، اما کلید در همین جمله است: «زیرساخت».
فیبرنوری زیرساخت است، نه خود شهر هوشمند. این مانند این است که بگوییم با ساختن جاده‌ها، شهر ما سیستم حمل‌ونقل مدرن خواهد داشت. جاده لازم است، اما به‌تنهایی کافی نیست.
شهر هوشمند؛ فراتر از اینترنت سریع
شهر هوشمند چیزی بیش از اینترنت سریع است. شامل:
- سیستم‌های حمل‌ونقل هوشمند: مدیریت ترافیک، حمل‌ونقل عمومی هوشمند
- مدیریت هوشمند انرژی: شبکه برق هوشمند، روشنایی هوشمند
- خدمات شهری دیجیتال: خدمات آنلاین شهرداری، پرداخت‌های الکترونیک
- مدیریت هوشمند پسماند: جمع‌آوری بهینه زباله
- امنیت هوشمند: سیستم‌های نظارتی و پاسخگویی سریع
- مدیریت داده: پلتفرم‌های تحلیل داده و تصمیم‌گیری مبتنی بر داده
- مشارکت شهروندان: اپلیکیشن‌ها و پلتفرم‌هایی برای ارتباط دوطرفه با شهروندان
آیا کاشمر تا پایان امسال (یعنی کمتر از ۵ ماه دیگر) همه این موارد را خواهد داشت؟ بعید به نظر می‌رسد.
اعتبار هزار میلیارد تومانی؛ صرف چه چیزی؟
محمد قربانی، فرماندار کاشمر، اعلام کرد: «دولت در این شرایط مالی سخت، تنها در کاشمر هزار میلیارد تومان طی ۴ ماه هزینه می‌کند.»
این رقم قابل توجه است. اما سؤال این است: این پول صرف چه چیزی می‌شود؟ به نظر می‌رسد که بخش عمده آن برای پروژه فیبرنوری است. شهردار گفت که بیش از ۱۳۰ کیلومتر فیبرگذاری انجام خواهد شد و فیبر تا داخل منازل کشیده می‌شود.
این خوب است، اما شهر هوشمند فقط کابل نیست. نیاز به:
- سنسورها و دستگاه‌های اینترنت اشیا
- نرم‌افزارها و پلتفرم‌های مدیریت
- آموزش نیروی انسانی
- توسعه خدمات هوشمند
- یکپارچه‌سازی سیستم‌ها
آیا بودجه‌ای برای این موارد در نظر گرفته شده است؟
ادعای درآمدزایی برای شهروندان
قلی‌زاده گفت: «ما در تلاشیم تا با پروژه‌ای که شهرداری متولی آن است، فضایی برای درآمدزایی شهروندان فراهم کنیم. به همین منظور، قصد داریم تجهیزات سخت‌افزاری مرتبط با هوش مصنوعی را در اختیار مردم قرار دهیم.»
این جمله کمی مبهم است. چه تجهیزاتی؟ برای چه کسانی؟ چگونه درآمدزایی خواهد شد? این موارد مشخص نیستند.
جواد نیک‌بین، نماینده مردم منطقه، گفت: «اقتصاد دیجیتال، اصلی‌ترین منبع درآمد مردم در حال و آینده خواهد بود.» این حرف کلی درست است، اما برای تحقق آن نیاز به بیش از فیبرنوری است. نیاز به آموزش، حمایت از کسب‌وکارهای دیجیتال، و ایجاد بازار است.
چرا کاشمر؟
یک سؤال مهم این است: چرا کاشمر؟ چرا این شهر برای پایلوت شهر هوشمند انتخاب شده است؟
نیک‌بین توضیح داد که در کمیسیون برنامه و بودجه تصویب شد که پایلوت اجرای فیبرنوری از منطقه ترشیز (که کاشمر بخشی از آن است) آغاز شود. او گفت که شهرستان‌های بردسکن، خلیل‌آباد و کوهسرخ نیز از این پروژه بهره‌مند خواهند شد.
پس به نظر می‌رسد که انتخاب کاشمر بیشتر سیاسی بوده تا فنی. این لزوماً بد نیست، اما یعنی نمی‌توان انتظار داشت که این شهر به‌طور طبیعی آماده‌ترین شهر برای هوشمندسازی باشد.
زمان‌بندی واقع‌بینانه؟
شهردار کاشمر اعلام کرد: «قرارداد اجرایی این پروژه منعقد شده، مقرر شده در مدت زمان کوتاهی بیش از ۱۳۰ کیلومتر فیبرگذاری انجام شود و طبق برنامه، روزانه یک کیلومتر عملیات اجرایی خواهد شد.»
اگر روزانه یک کیلومتر فیبرگذاری انجام شود، ۱۳۰ کیلومتر حدود ۴ ماه طول می‌کشد (با در نظر گرفتن تعطیلات و مشکلات احتمالی). این تا پایان سال قابل انجام است.
اما فیبرگذاری تنها بخشی از داستان است. بعد از آن باید:
- خانه‌ها و کسب‌وکارها متصل شوند
- خدمات هوشمند توسعه یابد
- سیستم‌ها یکپارچه شوند
- شهروندان آموزش ببینند
آیا همه اینها تا پایان امسال قابل انجام است؟ بسیار بعید است.
چالش‌های پیش رو
فرماندار کاشمر به برخی چالش‌ها اشاره کرد: «انتظار داریم تمامی دستگاه‌های خدماتی در راستای به نتیجه رسیدن کامل پروژه همکاری کنند. قطعاً برای آغاز سال جدید در سطح شهر هیچ کنده‌کاری برای این پروژه نخواهیم داشت و باید اقدامات اجرایی و مرمت معابر به خوبی انجام شود.»
این نگرانی‌ها واقعی هستند. همکاری دستگاه‌ها، مرمت معابر، و اجرای به‌موقع پروژه، همه می‌توانند چالش‌برانگیز باشند.
قلی‌زاده نیز اعتراف کرد: «ممکن است در روند اجرای پروژه با نواقص و مشکلاتی مواجه شویم. این مسائل به مرور زمان برطرف خواهند شد.»
این واقع‌بینانه است، اما با ادعای «کاملاً هوشمند تا پایان امسال» سازگار نیست.
تجربه سایر شهرها
ایران سابقه اعلام شهرهای «هوشمند» را دارد، اما نتایج معمولاً کمتر از وعده‌ها بوده است. بسیاری از شهرها برخی خدمات هوشمند را ارائه می‌دهند، اما هیچ‌کدام نمی‌توانند ادعا کنند که «کاملاً هوشمند» هستند.
شهرهایی مانند مشهد، تهران و اصفهان با تمام امکانات و بودجه‌های بسیار بیشتر، هنوز در مراحل اولیه هوشمندسازی هستند. چگونه کاشمر می‌تواند در کمتر از ۵ ماه از همه آن‌ها جلو بزند؟
نگاهی واقع‌بینانه
بیایید واقع‌بین باشیم. آنچه در کاشمر در حال اتفاق افتادن است، یک گام مثبت است:
- نصب زیرساخت فیبرنوری در سطح شهر
- ایجاد بستر برای خدمات دیجیتال
- توجه ویژه به یک شهر کوچک
اینها خوب هستند. اما این به معنای تبدیل شدن به «اولین شهر کاملاً هوشمند ایران تا پایان امسال» نیست.
احتمالاً آنچه اتفاق خواهد افتاد این است:
- فیبرنوری نصب می‌شود (امیدواریم به‌موقع)
- برخی خدمات دیجیتال راه‌اندازی می‌شود
- کاشمر به عنوان یک «نمونه موفق» معرفی می‌شود
- اما هنوز راه درازی تا «کاملاً هوشمند» باقی خواهد ماند
توصیه‌ها
اگر کاشمر واقعاً می‌خواهد به شهر هوشمند تبدیل شود:
- انتظارات را واقع‌بینانه تنظیم کنید: به‌جای ادعای «کاملاً هوشمند تا پایان امسال»، بهتر است بگویید «آغاز مسیر هوشمندسازی»
- برنامه مشخص و مرحله‌بندی شده داشته باشید: چه خدماتی در چه زمانی راه‌اندازی می‌شود؟
- شهروندان را درگیر کنید: آموزش دهید، نظرات آن‌ها را جویا شوید، و در فرآیند مشارکت دهید
- از تجربیات دیگران بیاموزید: ببینید سایر شهرها چه اشتباهاتی کرده‌اند و از آن‌ها درس بگیرید
- شفاف باشید: گزارش‌های دوره‌ای از پیشرفت کار منتشر کنید
نگاهی به آینده
امیدواریم که پروژه کاشمر موفق باشد. هر شهری که زیرساخت بهتری داشته باشد، شهر بهتری است. اما بیایید با وعده‌های بزرگ و غیرواقعی احتیاط کنیم.
«اولین شهر کاملاً هوشمند ایران» یک عنوان بزرگ است. شهرهای هوشمند واقعی در جهان، ده‌ها سال و میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری را پشت سر گذاشته‌اند. نمی‌توان انتظار داشت که کاشمر در کمتر از ۵ ماه به آن سطح برسد.
اما می‌تواند شروعی خوب باشد. و شاید سال‌ها بعد، وقتی کاشمر واقعاً به یک شهر هوشمند تبدیل شد، به این روز به‌عنوان آغاز مسیر نگاه کنیم.
