گزارش مهر بر اهمیت توسعه شهرهای هوشمند در ایران تأکید دارد و ضعف در درک مفهومی و نبود برنامه‌ریزی یکپارچه را از موانع اصلی می‌داند. این شهرها می‌توانند موتور رشد اقتصادی و...

گزارش اختصاصی خبرگزاری مهر از الزامات توسعه شهرهای هوشمند در ایران

بسیاری از شهرسازان معتقدند که «شهر هوشمند» تعریفی از یک شهر خوب است؛ شهری که می‌تواند هم‌زمان در ابعاد مختلفی مانند کاهش هزینه‌ها، ارتقای سطح سلامت عمومی، افزایش ایمنی، پایداری محیطی و تاب‌آوری در برابر بحران‌ها، کیفیت زندگی شهروندان را بهبود بخشد.

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روزنامه جام‌جم، اگرچه تاکنون تعریف واحد و قابل تعمیمی برای «شهر خوب» ارائه نشده است، اما به‌زعم کارشناسان، مفهوم شهر هوشمند به‌عنوان یکی از نمودهای عینی این شهر مطلوب، دربردارنده ظرفیت‌هایی فراتر از تصور رایج از فناوری و دیجیتالیزه شدن است.

ابهام در درک دقیق از شهر هوشمند

بر اساس این گزارش، علی‌رغم استفاده گسترده از مفهوم «شهر هوشمند» در ادبیات شهری و دانشگاهی کشور، همچنان اجماع مشخصی درباره تعریف، اجزا و شاخص‌های این مفهوم وجود ندارد. این ابهام، زمینه‌ساز بروز خطا در ارزیابی وضعیت شهرهای ایران و حتی اشتباه‌گیری میان مفاهیم «شهر الکترونیک» و «شهر هوشمند» شده است. این در حالی است که نبود درک دقیق از وضعیت موجود، مانعی جدی در مسیر توسعه واقعی به‌شمار می‌رود.

شهر هوشمند یعنی شهر برنامه‌مند

بررسی نمونه‌های موفق جهانی حاکی از آن است که هوشمندسازی شهرها زمانی به نتیجه خواهد رسید که در چارچوب یک برنامه‌ریزی منسجم، با شناخت ظرفیت‌ها و اهداف هر شهر و تعیین ساختار نهادی مشخص صورت گیرد. در حال حاضر، چنین رویکردی در سیاست‌گذاری‌های کلان ایران مشاهده نمی‌شود.

با وجود این، تجربه‌هایی هرچند محدود در شهرهایی چون تهران، مشهد، کیش و اخیراً ایلام به‌عنوان پایلوت‌های هوشمند در حال اجراست؛ هرچند تمرکز این پروژه‌ها بیشتر بر «شهر الکترونیک» است و نه «شهر هوشمند» به معنای جامع.

شهر هوشمند؛ موتور رشد اقتصادی

به گزارش مهر، یکی از مهم‌ترین مزایای توسعه شهرهای هوشمند، خلق فرصت‌های اقتصادی جدید است. برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهد شهرهای هوشمند می‌توانند تا ۵ درصد در سال رشد اقتصادی داشته باشند که در مقیاس جهانی معادل ۲۰ تریلیون دلار طی یک دهه خواهد بود. از این منظر، توسعه این شهرها نه‌تنها انتخابی هوشمندانه بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای آینده اقتصادی کشورهاست.

حرکت آهسته ایران در مسیر هوشمندسازی

از سال ۱۳۸۴ تاکنون، گام‌هایی در قالب برنامه‌هایی همچون سند راهبردی دولت الکترونیک، نقشه راه خدمات و توسعه زیرساخت‌های اطلاعاتی برداشته شده، اما فاصله با شاخص‌های جهانی شهر هوشمند همچنان چشمگیر است. شهر تهران به‌عنوان پایتخت، با وجود برخی اقدامات پراکنده، هنوز با مدل‌های بین‌المللی فاصله دارد. فراهم‌سازی بستر WiFi عمومی، یکپارچه‌سازی داده‌ها و سامانه‌های پرداخت شهری ازجمله اقدامات جاری در این مسیر است.

در همین راستا، وزارت کشور در آخرین اقدام خود، هوشمندسازی پنج شهر تهران، مشهد، تبریز، اصفهان و ارومیه را هدف‌گذاری کرده است. سازمان فناوری اطلاعات نیز با برگزاری فراخوان‌هایی در تلاش برای جذب نخبگان و استارت‌آپ‌ها به این حوزه است.

بهره‌وری با داده‌های هوشمند

در تجربه کشورهای پیشرو مانند سنگاپور، بخش عمده‌ای از مدیریت شهری از طریق تحلیل داده‌های هوشمند صورت می‌گیرد. از کنترل روشنایی معابر و جمع‌آوری زباله‌ها تا پایش بحران‌ها و تحلیل وضعیت ترافیک، همگی با داده‌های بهنگام ممکن می‌شود و همین مسئله منجر به کاهش هزینه‌ها، افزایش کارایی و توسعه پایدار شده است.

اقتصاد اشتراکی؛ پایه‌ای برای پایداری شهری

یکی از شاخه‌های مهم اقتصاد هوشمند، اقتصاد اشتراکی و همتا به همتا است. شهروندان می‌توانند با به‌اشتراک‌گذاری فضاها، وسایل نقلیه و حتی اطلاعات، در کاهش هزینه‌ها و استفاده مؤثرتر از منابع شهری سهیم شوند. از سوی دیگر، مشارکت فعال مردم در فرآیندهای جمع‌سپاری و خدمات اطلاعاتی، به شکل‌گیری شهری مردم‌محور و همگرا با اهداف توسعه پایدار کمک می‌کند.

نتیجه‌گیری

توسعه شهرهای هوشمند در ایران دیگر یک انتخاب نیست؛ ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای مواجهه با چالش‌های پیچیده شهری، کاهش هزینه‌ها، افزایش تاب‌آوری و بهره‌برداری بهینه از منابع محسوب می‌شود. تحقق این هدف، مستلزم نگاه راهبردی، سیاست‌گذاری یکپارچه، بهره‌گیری از دانش روز و جلب مشارکت مردمی است. شهری که آرزو داشتیم، با تفکر هوشمندانه ساخته می‌شود.