این پژوهش با استفاده از مدل معادلات ساختاری و بررسی نظرات 384 شهروند خرم‌آبادی، تأثیر پنج مؤلفه شهر هوشمند شامل اقتصادی، مدیریت شهری، زیست‌محیطی، شهروندی و حمل‌ونقل بر پایداری شهری را سنجیده است. نتایج نشان می‌دهد که مؤلفه حمل‌ونقل بیشترین تأثیر را بر پایداری شهری داشته و پس از آن مسائل زیست‌محیطی و شهروندی در اولویت قرار دارند. در مقابل، شهروندان خرم‌آباد مؤلفه‌های مدیریت شهری و اقتصادی را کم‌تأثیر ارزیابی کرده‌اند که نشان‌دهنده تمایل آنها به حل مسائل ملموس و فوری شهری است.
در عصر فناوری اطلاعات، مفهوم شهر هوشمند به عنوان راه‌حلی نوین برای مواجهه با چالش‌های شهری مطرح شده است. شهرهای هوشمند با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، سعی در بهبود کیفیت زندگی شهروندان و دستیابی به توسعه پایدار دارند. پایداری شهری و پیاده‌سازی مؤلفه‌های شهر هوشمند، حوزه‌ای پیچیده و پویا محسوب می‌شود که نیازمند بررسی عمیق و جامع است.
شهر خرم‌آباد به عنوان مرکز استان لرستان، با چالش‌های مختلف شهری مواجه است و بررسی امکان پیاده‌سازی مؤلفه‌های شهر هوشمند در این شهر می‌تواند راهگشای توسعه پایدار باشد.
هدف پژوهش
این مطالعه با هدف کمک به مجموعه دانش موجود، به بررسی مفاهیم نظری و عملی مؤلفه‌های شهر هوشمند در دستیابی به پایداری شهری می‌پردازد. با تحلیل ارتباطات متقابل بین این مفاهیم، تحقیق حاضر در پی ارائه راهکارهایی موثر برای انتقال به محیط‌های شهری پایدارتر و انعطاف‌پذیرتر در شهرهای ایرانی است.
روش‌شناسی پژوهش
نوع تحقیق
پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت، توصیفی-پیمایشی است. برای تحلیل داده‌ها از مدل معادلات ساختاری استفاده شده که روشی مناسب برای بررسی روابط پیچیده میان متغیرهای پنهان و مشاهده‌پذیر است.
جمع‌آوری داده‌ها
روش گردآوری اطلاعات شامل:
- بررسی اسنادی (مطالعات کتابخانه‌ای)
- مطالعه میدانی (پرسشنامه)
جامعه آماری و نمونه‌گیری
- جامعه آماری: شهروندان ساکن در مناطق شهری خرم‌آباد
- حجم نمونه: 384 نفر (محاسبه شده بر اساس فرمول نمونه‌گیری)
- نرم‌افزار تحلیل: لیزرل (LISREL)
مؤلفه‌های مورد بررسی
برای سنجش پایداری شهری با رویکرد پیاده‌سازی مؤلفه‌های شهر هوشمند، پنج مؤلفه اصلی شناسایی و بررسی شد:
- مؤلفه اقتصادی: شامل توسعه اقتصاد دیجیتال و نوآوری
- مدیریت شهری: شامل خدمات الکترونیک و حکمرانی هوشمند
- مؤلفه زیست‌محیطی: شامل مدیریت انرژی و کاهش آلودگی
- شهروندی: شامل مشارکت شهروندان و دسترسی به خدمات
- حمل و نقل: شامل سیستم‌های حمل و نقل هوشمند
یافته‌های پژوهش
اولویت‌بندی مؤلفه‌ها
نتایج تحلیل آماری نشان داد:
- مؤلفه حمل و نقل: بیشترین تأثیر را بر پایداری شهری دارد
- مؤلفه‌های زیست‌محیطی: تأثیر قابل توجهی بر پایداری شهری
- مؤلفه شهروندی: نقش مهمی در پایداری شهری ایفا می‌کند
- مدیریت شهری و اقتصادی: از دیدگاه شهروندان خرم‌آبادی تأثیر کمتری دارند
تحلیل نتایج
یافته‌ها نشان می‌دهد که شهروندان خرم‌آباد مسائل ملموس مانند ترافیک و آلودگی محیط زیست را مهم‌تر از مسائل انتزاعی مدیریت و اقتصاد می‌دانند. این امر ضرورت توجه بیشتر به نیازهای فوری شهروندان را نشان می‌دهد.
نتیجه‌گیری و پیشنهادات
نتایج کلی
پیاده‌سازی موفق شهر هوشمند نیازمند توجه همزمان به تمامی حوزه‌های:
- مدیریت شهری
- شهروندی
- زیست محیطی
- حمل و نقل
- اقتصادی
راهکارهای پیشنهادی برای خرم‌آباد
اولویت اول: توسعه حمل و نقل
- ایجاد سیستم حمل و نقل عمومی هوشمند
- بهره‌گیری از فناوری‌های ردیابی و کنترل ترافیک
- توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل پایدار
اولویت دوم: بهبود شرایط زیست‌محیطی
- کاهش آلودگی هوا از طریق سیستم‌های نظارتی هوشمند
- بهبود کیفیت آب با استفاده از فناوری‌های پایش
- توسعه فضای سبز شهری
اولویت سوم: ارتقای مشارکت شهروندی
- ایجاد پلتفرم‌های دیجیتال برای تعامل شهروند-شهرداری
- آموزش شهروندان برای استفاده از خدمات الکترونیک
- تقویت حس تعلق شهروندان به شهر
تأثیرات بالقوه
یافته‌های این مطالعه قابلیت تأثیرگذاری بر موارد زیر را دارد:
- تصمیم‌گیری‌های سیاست‌گذاران شهری
- بهبود شیوه‌های برنامه‌ریزی شهری
- تقویت استراتژی‌های مشارکت ذینفعان
- توسعه شهرهای پایدارتر و قابل زندگی‌تر
پیشنهادات برای مطالعات آتی
- بررسی مؤلفه‌های شهر هوشمند در شهرهای مشابه
- مطالعه تطبیقی با شهرهای موفق در پیاده‌سازی شهر هوشمند
- ارزیابی تأثیر اقتصادی پیاده‌سازی مؤلفه‌های شهر هوشمند
- بررسی تأثیر فرهنگی و اجتماعی تغییرات در شهر خرم‌آباد
جمع‌بندی
این مطالعه نشان داد که پیاده‌سازی موفق شهر هوشمند در خرم‌آباد مستلزم درنظرگیری همزمان پنج مؤلفه اساسی است. از میان این مؤلفه‌ها، حمل و نقل بیشترین تأثیر را بر پایداری شهری داشته و پس از آن مسائل زیست‌محیطی و شهروندی در اولویت قرار دارند.
