مرکز پژوهش‌های مجلس خواستار تدوین چارچوب بومی برای سنجش بلوغ شهرهای هوشمند در ایران شد. این چارچوب قرار است با الگوگیری از مدل پنج‌مرحله‌ای ITU، توسعه فناوری، داده، زیرساخت و خدمات شهری را هدفمند کند. هدف اصلی، افزایش کارآمدی و استقلال فناوری در مدیریت شهری است.

بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی تحت عنوان «پیش‌درآمدی بر تحقق مدل بلوغ شهر هوشمند در ایران» تأکید کرده است که سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها باید در راستای وظایف قانونی خود، چارچوبی بومی برای سنجش و هدایت بلوغ شهرهای هوشمند در سطوح و مقیاس‌های مختلف تدوین کند.

شهر هوشمند چیست؟

شهر هوشمند به کارگیری فناوری، به‌ویژه فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) برای بهبود کیفیت زندگی شهری، ارتقای کارایی خدمات و مدیریت شهری، و حل چالش‌های اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی تعریف می‌شود.
چالش‌های شهری با توجه به اقلیم، فرهنگ و ساختار اجتماعی هر منطقه متفاوت‌اند؛ اما فناوری می‌تواند توانمندی‌های مشترکی ایجاد کند و استفاده از تجربیات جهانی و محلی را ممکن سازد.

چرا مدل بلوغ شهر هوشمند اهمیت دارد؟

مدل بلوغ شهر هوشمند، چارچوبی برای هدف‌گذاری، برنامه‌ریزی و ارزیابی پیشرفت شهرها در مسیر هوشمندسازی است. این مدل نه‌تنها بر مشکلات خاص هر منطقه تمرکز دارد، بلکه امکان بهره‌گیری از دانش بین‌المللی و تسهیل همکاری میان شهرها را نیز فراهم می‌آورد.

تعریف شهر هوشمند پایدار

شهر هوشمند پایدار، شهری نوآور است که با استفاده از ICT و سایر ابزارهای نوین، به دنبال:

• ارتقای کیفیت زندگی شهروندان

• بهینه‌سازی عملیات شهری

• ارائه خدمات رقابتی و کارآمد
  است؛ در حالی‌که تعهد دارد نیازهای حال و آینده شهر را در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، محیطی و فرهنگی پاسخ دهد.

چارچوب پنج‌مرحله‌ای بلوغ شهر هوشمند (بر اساس مدل ITU)

۱. راهبرد (Strategy)

• مرحله ۱: تدوین اولیه راهبرد شهر هوشمند

• مرحله ۲: همراستا شدن اقدامات هوشمند با راهبرد کلان

• مرحله ۳: ارزیابی مداوم عملکرد ابتکارات هوشمند

• مرحله ۴: استفاده از شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPI) برای سنجش پیشرفت

• مرحله ۵: بهبود و یکپارچه‌سازی راهبردها بر اساس بازخورد و تحلیل داده‌ها

۲. زیرساخت (Infrastructure)

• مرحله ۱: توسعه زیرساخت‌های پایه مانند انباره‌های داده و ارتباطات

• مرحله ۲: مدیریت مستقل زیرساخت‌های ICT

• مرحله ۳: بهبود دسترسی‌پذیری و پایداری زیرساخت‌ها

• مرحله ۴: تعامل‌پذیری میان سیستم‌های فناوری اطلاعات

• مرحله ۵: توسعه مستمر، بهینه‌سازی و یکپارچگی زیرساخت‌ها

۳. داده (Data)

• مرحله ۱: شناسایی حوزه‌های کلیدی داده در سطح راهبردی

• مرحله ۲: توافق بر سر روش‌شناسی جمع‌آوری و مدیریت داده

• مرحله ۳: پردازش و ذخیره‌سازی مؤثر داده‌ها در سامانه‌ها

• مرحله ۴: فراهم‌سازی دسترسی به داده‌های باز برای عموم

• مرحله ۵: توسعه همکاری در تبادل، اشتراک‌گذاری و تحلیل داده‌ها

۴. خدمات و برنامه‌های کاربردی (Services & Applications)

• مرحله ۱: شناسایی راهبردها و اولویت‌های خدمات هوشمند

• مرحله ۲: اداره خدمات و برنامه‌ها از طریق سامانه‌های مشخص

• مرحله ۳ تا ۵: (در گزارش مرکز پژوهش‌ها ذکر نشده اما با الگوبرداری از مدل ITU، انتظار می‌رود شامل ارتقا، شخصی‌سازی و ارزیابی مداوم خدمات باشد)

جمع‌بندی

توسعه شهرهای هوشمند نیازمند یک چارچوب مرحله‌ای، قابل سنجش و بومی است تا:

• سیاست‌گذاران بتوانند میزان پیشرفت شهرها را با شاخص‌های عینی ارزیابی کنند.

• ظرفیت‌های فنی، زیرساختی و انسانی به شکلی هدفمند رشد یابند.

• هم‌افزایی بین‌المللی و درون‌کشوری در مسیر هوشمندسازی شکل گیرد.

گزارش مرکز پژوهش‌ها، اولین گام جدی برای حرکت به‌سمت سنجش‌پذیری، برنامه‌ریزی و تدوین سیاست‌های اجرایی شهر هوشمند در ایران محسوب می‌شود.