نماینده کمیسیون ملی یونسکو در نشست انعقاد تفاهم‌نامه بین موسسه محک و دبیرخانه جایزه سالانه هوش مصنوعی، از حمایت معنوی این سازمان بین‌المللی خبر داد و بر ضرورت رعایت اصول اخلاقی در توسعه فناوری‌های نوین تأکید کرد.
چارچوب اخلاقی یونسکو برای هوش مصنوعی
شکرچی، نماینده کمیسیون ملی یونسکو، به سند مهم "توصیه‌نامه اخلاق هوش مصنوعی" که از سال ۲۰۲۱ تصویب شده اشاره کرد. این سند به عنوان چارچوب علمی، فرهنگی و آموزشی هوش مصنوعی در سطح جهانی شناخته شده و توسط بسیاری از کشورها پذیرفته شده است. ایران نیز با برخی تحفظ‌ها به این توصیه‌نامه پیوسته است.
پنج اصل بنیادین یونسکو
وی توضیح داد که یونسکو به عنوان سیاستگذار بین‌المللی، پنج اصل اساسی را در حوزه هوش مصنوعی دنبال می‌کند:
- حقوق بشر: رعایت کرامت انسانی و حقوق اساسی افراد
- عدالت: دسترسی برابر و منصفانه به مزایای فناوری
- شمول‌گرایی: در نظرگیری تمام گروه‌های جامعه
- شفافیت: وضوح در نحوه عملکرد سیستم‌های هوش مصنوعی
- پاسخگویی: مسئولیت‌پذیری در قبال پیامدهای فناوری
این اصول به گونه‌ای طراحی شده‌اند که ضمن تضمین پیامدهای مثبت نوآوری‌ها، از آسیب‌های احتمالی نیز جلوگیری کنند.
حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر
نماینده یونسکو با اشاره به کارکرد موسسه محک در حمایت از کودکان به عنوان یکی از گروه‌های آسیب‌پذیر، اهمیت رعایت چارچوب توصیه‌نامه یونسکو را برجسته کرد. وی تأکید کرد که دسترسی عادلانه به فناوری، شفافیت در استفاده از داده‌ها، امنیت و حریم خصوصی از محورهای اساسی این سند محسوب می‌شوند.
کاربرد در حوزه درمان
شکرچی اضافه کرد که در مراحل مختلف کارهای درمانی از تشخیص، برنامه‌ریزی درمان، مراقبت تا توسعه دارو، رعایت این اصول ضروری است. وی ابراز امیدواری کرد که راهکارهای ارائه‌شده توسط گروه‌های شرکت‌کننده در رویداد، با رعایت این اصول طراحی شوند و در ارزیابی نهایی، کسانی که بیشترین رعایت این اصول را داشته باشند، امتیاز بالاتری دریافت کنند.
همسویی با استانداردهای جهانی
نماینده کمیسیون ملی یونسکو تأکید کرد که زیست‌بوم فناوری در ایران علی‌رغم داشتن پویایی و نوآوری‌های فراوان، نیازمند همسو شدن با استانداردهای بین‌المللی است. وی چنین رویدادهایی را فرصت بسیار ارزشمندی برای تقویت این ارتباط دانست.
شهرهای هوشمند نسل سوم: تمرکز بر انسان
شکرچی مفهوم جدید "شهر هوشمند نسل سوم" را مطرح کرد و توضیح داد که برخلاف شهرهای فناوری‌محور سنتی، این مدل کاملاً انسان‌محور است. در این رویکرد، تعامل اصلی بین انسان و فناوری شکل می‌گیرد و هدف نهایی، ارتقای کیفیت زندگی انسانی قرار دارد.
مدل چهار رکنی یونسکو
وی اشاره کرد که نمونه‌های موفق و ناموفق این مدل در سراسر جهان وجود دارد و یونسکو از مدل چهار رکنی استفاده می‌کند که شامل:
- دولت: سیاست‌گذاری و نظارت
- بخش خصوصی: نوآوری و سرمایه‌گذاری
- نهادهای مدنی: نمایندگی جامعه و کنترل اجتماعی
- بخش آموزش: انتقال دانش و توسعه نیروی انسانی
وظیفه اصلی یونسکو ایجاد هماهنگی و تسهیلگری میان این چهار رکن است تا اهداف تعامل سازنده انسان و فناوری محقق شود.
آموزش و دسترسی عادلانه
شکرچی درباره دوره‌های آموزشی برگزارشده در راستای این رویداد توضیح داد که این برنامه‌ها امکان تیم‌سازی و شرکت در مسابقه را به صورت محلی در شهرهای مختلف فراهم می‌کند و محدود به تهران نیست. شرکت‌کنندگان می‌توانند با کیفیت بالا از این آموزش‌ها بهره‌مند شده و در استفاده از ابزارهای واقعی هوش مصنوعی مهارت کسب کنند.
هدف بزرگ: فناوری در خدمت انسان
نماینده یونسکو در پایان تأکید کرد که هدف اصلی این است که هوش مصنوعی و فناوری‌های نوظهور، ابزارهایی واقعی در خدمت انسان و بهبود زندگی اجتماعی و سلامت کودکان باشند. وی بر اهمیت آموزش و دسترسی عادلانه به این فناوری‌ها تأکید کرد.
نتیجه‌گیری
حمایت یونسکو از جایزه سالانه هوش مصنوعی در ایران، گامی مهم در جهت توسعه اخلاقی فناوری و همسویی با استانداردهای بین‌المللی محسوب می‌شود. این همکاری نه تنها به ارتقای کیفیت راهکارهای ارائه‌شده کمک می‌کند، بلکه زمینه را برای توسعه شهرهای هوشمند نسل سوم انسان‌محور در ایران فراهم می‌سازد. تأکید بر رعایت اصول حقوق بشر، عدالت و شفافیت، نشان‌دهنده تعهد جدی به توسعه پایدار و مسئولانه فناوری است.
